میقات متقین

ویژه نامه ی عید سعید قربان

عید قربان یادآور حماسه بزرگ حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام و سربلندی آنان در آزمون بزرگ الهی به شمار می رود. همه مسلمین این روز را عید می گیرند و مراسمی برای بزرگداشت آن دارند . یکی از اعمال این عید بزرگ که سنت مؤکد نیز می باشد قربانی کردن است که مختص به حاجیان نبوده بلکه همه مسلمانان بسته به استطاعت مالی خویش می توانند آن را انجام دهند.

در این ویژه نامه به تاریخچه عید قربان و اعمال این روز پرداخته شده است :

روز عید قربان در کنار عید فطر و عید غدیر و روز جمعه از اعیاد شریف اسلام است که در روایات به آن «یوم النحر» و «یوم الاضحی» گفته می‌شود.

حضرت ابراهیم (علیه السلام) بنابر رؤیایی که دیده بود از طرف خداوند مأمور شد فرزندش اسماعیل را قربانی کند . در هنگام قربانی، ابراهیم تیغ تیزی بر حلق اسماعیل گذارد، اما هر چه تلاش کرد کارد نمیتوانست گردن اسماعیل را ببرد و سرانجام هنگامی که پدر و پسر تسلیم بودن کامل خود در برابر فرمان الهی را نشان دادند، خداوند عمل او را قبول نمود و حضرت ابراهیم (علیه السلام) به جای فرزندش ، قوچی را که جبرئیل آورده بود قربانی کرد.

سنّت قربانی در روز عید قربان ، یادبود رخداد ذبح حضرت اسماعیل (علیه السلام) می‌باشد. در عصر جاهلیت قربانی کردن آلوده به شرک بود. کعبه را با خون قربانی آلوده می‌کردند و گوشت آن را بر خانه کعبه می‌آویختند تا خداوند آن را قبول کند. در قرآن کریم این رسم مذموم خوانده می‌شود و شرط قبولی قربانی ، تقوا معرفی می‌شود. تقوا حقیقتی بسیار مهم و ارزش دهنده به کارهاست.

اعمال شب عید قربان

از امام صادق (علیه السلام) روایت شده : «امام علی (علیه السلام) دوست داشت چهار شب از سال، وقت خود را برای عبادت خداوند اختصاص دهد ؛ شب اول رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان» همچنین در شب و روز عید ، زیارت امام حسین (علیه السلام) مستحب است.

اعمال روز عید قربان:

1-غسل: که به گفته علامه مجلسی، غسل در آن روز سنّت مؤکد است تا آنجا که بعضی از علما آن را واجب دانسته‌اند.

2-نماز عید: این نماز در زمان حضور امام معصوم (علیه السلام) واجب است؛، اما در زمان غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) مطابق فتوای مشهور فقهای شیعه، مستحب مؤکد است . همچنین خواندن دعا‌های مربوط به پیش از نماز عید و پس از آن مستحب است. بهترین دعاها در روز عید قربان ، دعای چهل و هشتم و چهل و ششم صحیفه سجادیه است .

3-دعای ندبه: خواندن دعای ندبه در این روز و سایر اعیاد مستحبّ است.

4-قربانی کردن: انجام قربانی بر حاجیانی که در مکه و اعمال حج حضور دارند واجب است؛ اما برای همه مسلمانان مستحبّ مؤکد است، تا آنجا که برخی از علما آن را بر کسانی که توانایی دارند واجب دانسته‌اند و مستحب است بعد از نماز عید، کمی از گوشت آن خورده شود.

در حدیثی نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: امام سجاد (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) گوشت قربانی را سه قسمت می‌کردند: یک قسمت آن را به همسایگان می‌دادند و یک قسمت آن را به نیازمندان و قسمت سوم را برای اهل خانه نگه می‌داشتند.

5-خواندن تکبیرات مشهور این روز

6-خواندن زیارت امام حسین (علیه السلام)

نکته : روزه گرفتن در روز عید قربان مانند عید فطر، حرام است.

 اسرار قربانی کردن :

یکی از حکمت های قربانی ، قرب و نزدیک شدن به خداوند است که اگر عمل بر پایه تقوا باشد این نزدیک شدن حاصل می‌شود. لَن ینَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکن ینَالُهُ التَّقْوَی مِنکمْ. ترجمه: هرگز [نه]گوشت‌های آن‌ها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولی [این]تقوای شماست که به او می‌رسد. (حج/37) در فرهنگ اسلامی به هر چیزی که سبب «قُرب» و نزدیک شدن انسان به خدا گردد واژه «قربان» اطلاق می‌شود. به عنوان نمونه در روایت می‌خوانیم: «الصَّلَاةُ قُرْبَانُ کُلِّ تَقِی‏؛ نماز نزدیک کننده متقیان به خداوند متعال است.» (کافی3/265). از این رو «ذبح حیوانات حلال‌گوشت» بهانه‌ای برای نزدیک شدن به پروردگار متعال و کسب رضایت اوست .

از حکمت‌های قربانی کردن ، اطعام فقرا و نیازمندان است. رسول خدا در حجة الوداع صد شتر برای قربانی با خود آوردند تا گوشت آنها را به فقرا بدهند. 

یکی دیگر از هدف های قربانی ، یاد خدا و یادآوری همه نعمت‌ها از جمله دام‌های حلال است و قربانی با یاد خداوند حلیت پیدا می‌کند. لِّیشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیذْکرُ‌وا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَی مَا رَ‌زَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَام. ترجمه: تا شاهد منافع خویش باشند، و نام خدا را در روز‌های معلومی بر دام‌های زبان‌بسته‌ای که روزی آنان کرده است ببرند.(حج/28)

از این رو اهل‌بیت(علیهم السلام) بر اساس سنت قرآنی و سنت پیامبر(صل الله علیه و آله) به این عمل پایبند بودند؛ به عنوان نمونه: امیرالمؤمنین(علیه السلام) روز عید فطر قبل از رفتن به مصلّى چیزى می‌خورد، ولى روز عید قربان چیزى نمی‌خورد تا وقتى که قربانى می‌کرد. همچنین حریز از زراره و او از امام محمد باقر(علیه السلام) روایت کرده که آن حضرت باقر (علیه السلام) فرمودند: «روز عید فطر از خانه بیرون نرو تا اینکه چیزى بخورى، و در روز عید قربان چیزى نخور مگر از گوشت قربانى خود [چنانچه توانایى قربانی کردن دارى‏] و اگر قدرت و تمکن مالى براى قربانى کردن ندارى در این صورت معذورى‏.» (من لا یحضر، ج1، ص508)

تهیه کننده : سید محمد ناجی

صحبت های کوتاه استاد محمدعلی انصاری در باب این مناسبت:

اینجا کلیک نمایید